गौर्याः पक्षिणः छायानिवासिनः संस्कृते “गौर्याः” इत्येव नाम्ना वदन्ति।(Gauryaḥ pakṣiṇaḥ chāyānivāsinaḥ saṃskṛte “gauryaḥ” ityeva nāmnā vadanti.) तासां पिच्छजालम् अत्यन्तं सुंदरम् अस्ति।(Tāsāṃ picchajālam atyantaṃ sundaram asti.) समयेन विभिन्नानि विविधानि वर्णानि भवन्ति।(Samayena vibhinnāni vividhāni varṇāni bhavanti.) तासु संगीतप्रियता अपि अत्यन्तं उत्कृष्टा भवति।(Tāsu saṅgītapriyatā api atyantaṃ utkṛṣṭā bhavati.) प्रतिस्पर्शः संतुष्टिं ददाति।(Pratisparśaḥ saṃtuṣṭiṃ dadāti.) तासां प्रसाराह्वयस्य अत्यन्तं शक्तिः अस्ति।(Tāsāṃ prasārāhvayasya atyantaṃ śaktiḥ asti.) तासाम् आकृतिः छोटा अस्ति, परन्तु तासु समर्थः।(Tāsām ākṛtiḥ choṭā asti, parantu tāsu samarthaḥ.) प्राचीनकाले तासु बहुधा काव्यम् लिखितम् आसीत्।(Prācīnakāle tāsu bahudhā kāvyam likhitam āsīt.) तासाम् आस्था धर्मेण अनुसारिता आसीत्।(Tāsām āsthā dharmeṇa anusāritā āsīt.) गौर्याः स्वतन्त्रप्रियतायाः च प्रतीकम् अस्ति।(Gauryaḥ svatantrapriyatāyāḥ ca pratīkam asti.)

सामाजिकानि समस्याः अनेकाः अस्माभिः अनुभूताः च भवन्ति। एतासां समस्यानां परिहाराय न केवलं सामाजिकं परिवर्तनं आवश्यकं अपि मानवीयस्य बुद्धिस्य परिणामकारित्वं अत्यवश्यं भवति। जनसङ्ख्यावृद्धिः, अशिक्षा, गर्भावस्थायां प्रतिरोधः, अनादरणम्, बलात्कारः, अल्पान्नम्, वात्सल्यविहीनता, द्वेषः, अविश्वासः, असामर्थ्यम्, तालाबलम्, द्रव्यास्वीकारः इत्यादीनि समस्याः अस्माभिः अनुभूताः सन्ति। तानि समस्याः प्रतिक्षणं सामाजिकं बद्धमपि कार्यक्षमतामनुरूपं विकस्तुं आवश्यका अवस्थायामपि अनेकेषां उपायानां अपेक्षा कृता अस्ति। प्रमुखं उपायं आधुनिकीकृतानि शैक्षणिकानि विद्यालयानि सन्ति। शिक्षिकाः, अध्यापकाः, शिक्षायाः समर्पिताः भवन्ति। अत्र न केवलं पाठ्यम्, तात्त्विकं च अध्ययनं अनुसन्धानं च कार्यक्रमं भवति। परन्तु एतासां समस्यानां निवारणाय केवलं शैक्षणिकाः उपायाः पर्याप्ताः न सन्ति। आवश्यकं अन्याः उपायाः सञ्चालनीयाः भवन्ति। पालनीयाः धार्मिकाः, सामाजिकाः, राजनीतिकाः, अर्थनीतिकाश्च सन्ति। इत्थम्, सामाजिकानां समस्यानां परिहाराय केवलं शैक्षणिकानि उपायानि न सन्ति। अपि तु सर्वे सहकारिणः भवन्ति।…

समाचारपत्रं एकं महत्त्वपूर्णं साधनं अस्ति, यत् जनानां समाचाराणि, विज्ञानं, साहित्यं, कला, राजनीतिश्च प्रकटयति. संसारे समाचारपत्रस्य महत्त्वं अत्यधिकं भवति, यः प्रतिदिनं लोकस्य जीवनं विविधानि विषयाणि प्रकटयति. समाचारपत्रस्य प्रारम्भं अत्र भारते न केवलं लोकानां ज्ञानस्य विस्तारं चकार, तस्य परिणामेन समाजे सामाजिकसामर्थ्यं विकसितं चेति कथ्यते. समाचारपत्रे लेखानां अनेकानां प्रकाराणां जात्ययं भवति, यथा समाचारः, विज्ञानम्, धर्मः, कला, खेलक्रीडा चेति. समाचारपत्रे विद्यमानानां विषयाणां सरला विवरणा च भवति, यथा राजनीतिज्ञानं, विज्ञानम्, साहित्यं, खेलक्रीडा चेति. तस्य उपयोगं जनानां जीवनं प्रभावयति. समाचारपत्रे विशिष्टं स्थानं लभते यत्र लोकस्य अधिकांशः विषयाणां अपारं ज्ञानं प्राप्नोति. अत्र लोके समाचारपत्रं सम्प्रदायानुसारं प्रकटयति, यद्यपि वैदिकसंस्कृतिः समाचारपत्रे अधिकं महत्त्वं ददाति. समाचारपत्रे अध्ययनं कर्तुं युवानां अधिकांशे प्रियम् अस्ति, यतः तत्र नानाविषयाः अतिशयं विस्तारेण निरूप्यन्ते. समाचारपत्रं युगे-युगे…

उष्ट्रः अस्ति सर्वदेही स्थूलकायः।(Uṣṭraḥ asti sarvadehī sthūlakāyaḥ.) उष्ट्रः पृथ्व्यां समानो गमने निपुणः।(Uṣṭraḥ pṛthvyāṃ samāno gamane nipuṇaḥ.) तेन विद्यमानाः पाशुपक्षिणः उत्तमाः।(Tena vidyamānāḥ pāśupakṣiṇaḥ uttamāḥ.) उष्ट्रः जले अच्छादितः रमणीयः।(Uṣṭraḥ jale acchāditaḥ ramaṇīyaḥ.) तस्य शीर्षनि दो उपरीत्य कूपाः सन्ति।(Tasya śīrṣani do uparītya kūpāḥ santi.) उष्ट्रस्य दन्तानि दारुणानि भवन्ति।(Uṣṭrasya dantāni dāruṇāni bhavanti.) अयं उष्ट्रः रजतं शीलानि खादति।(Ayaṃ uṣṭraḥ rajataṃ śīlāni khādati.) उष्ट्रस्य वयः दीर्घं भवति।(Uṣṭrasya vayaḥ dīrghaṃ bhavati.) उष्ट्रः साहसवान् प्राणिनाम् एकः भवति।(Uṣṭraḥ sāhasavān prāṇinām ekaḥ bhavati.) उष्ट्रं परिभ्रमन्तं दृश्यते यत्र।(Uṣṭraṃ paribhramantaṃ dṛśyate yatra.)

प्राचीनकाले मनुष्या: नगराणि निर्मितानि अनेकानि आसन्। तत्र पुरस्कृतं पट्टिकायां परिचितं न भवति। पट्टिका अनेके तथापि विषमविधानि अस्ति। तत् पर्यावरणं विक्षिपति। पर्यावरणं रक्षितुं पट्टिकावान् परिसरं अनुशासति। अत: पट्टिकाभ्य: परित्यागं कुर्यात्। प्रतिष्ठानेषु प्लास्टिक पत्राणि विना पुनः निर्माणं कुर्यात्। पर्यावरणरक्षणं प्राथमिकं करणीयं सन्ति। पर्यावरणं रक्षितुं विधायकानां सरकाराणां सहाय्यं प्राप्य विद्यमाना अस्मिन् काले प्रत्येकम् नागरिकं तत्त्वं विद्यार्थि अभ्यासं कुर्यात्। विद्यालयेषु पर्यावरणविषयकं अभ्यासं नियमयन्ति। तथापि प्रत्येके नागरिके च कृतार्थतां प्राप्य नैव विस्मरेत्। पुन: प्रचलितं प्रथमं भारतस्य प्रधानमन्त्रिण: नरेन्द्र मोदी नामा आवर्तनम् “प्लास्टिक विहीन भारतम्” इति। तस्य प्रधानं ध्येयं प्रतिष्ठानस्य प्लास्टिक पत्राणि उत्सृज्य उन्नतिं कुर्वन्तु इति। अत: यानि यानि प्रतिष्ठानानि नगराणि तानि तानि प्रांचं प्लास्टिक पत्राणि प्रतिष्ठापयितुं नियतानि भवन्तु इति। प्राचीनाः प्रार्थनाः भवेयुरिति संस्कृतभाषायां सन्ति। अत:…

ऊष्णकुले स्थितः, कठिनगतिः प्राप्तः।(Ooṣṇakule sthitaḥ, kaṭhinagatiḥ prāptaḥ.) आयुर्वेदिनो दृष्ट्वा, तस्य स्वास्थ्यं प्रशंसितम्।(Āyurvedino dṛṣṭvā, tasya svāsthyaṁ praśaṁsitam.) प्रसन्नवपुरायातः, सदैव धावति गम्भीरैः।(Prasannavapurāyātaḥ, sadaiva dhāvati gambhīraiḥ.) उत्तमवर्तिनः सन्ति, अयं श्रमिक्रियासु कम्पनाः।(Uttamavartinaḥ santi, ayaṁ śramikriyāsu kampanāḥ.) कमलस्य धारणे शक्तिः, व्यग्रस्य श्रमसंज्ञिता।(Kamalasya dhāraṇe śaktiḥ, vyagrasya śramasaṁjñitā.)

आकाशवाणी: विज्ञानं आणि सांस्कृतिक समृद्धि संसारे संविदामध्ये विकासः आरम्भः जातः। प्राचीनकाले, मानवाः भाषायाः आवाजः श्रुत्वा सम्यग् व्यक्तित्वं स्थापयितुं अधिकृताः अभवन्। परन्तु आधुनिकयुगे, भाषायाः प्रसारं प्राप्तं अस्ति, यत्र आवाजः सूक्ष्मः तकनीकः सञ्चारं करोति। एवं भाषायाः आवाजः प्रसारणं व्यापकः अभवत्, तत्र आकाशवाणी अत्यन्तं महत्त्वपूर्णा अस्ति। आकाशवाणी समाचारं, ज्ञानं, संगीतं, कला, विज्ञानं च प्रसारयति। भविष्यवाणी, समाजसेवा, व्यापार, शिक्षा, आर्थिक विकासः, साहित्यम् इत्यादी विषयेषु साक्षात् सम्मानणं प्राप्तम् अस्ति। आकाशवाण्यां लोकः तात्कालिकं समाचारं प्राप्यते, यतः तदा प्रसारितानां विषयानां सत्यता तत्र अधिकं उचितं अभिनवं तथा पर्याप्तं अभवत्। यथा हि भारते राष्ट्रियाणि आकाशवाण्यां समाचाराणि, कृषिव्यवस्था, आर्थिक विकासः, साहित्यम्, समाजसेवा इत्यादि विषयाः प्रस्तुताः भवन्ति। इतरेषु विधेषु समाचारपत्रेषु व्याप्तं अस्ति। आकाशवाणी समाचारं अत्यन्तं सरलं अभिनवं च अस्ति, यतः तत्…

अहं प्रथमं विमानयानसफरं गृहात् देहिनं सांस्कृतेन लिखितुं प्रयच्छामि। अग्रे चन्द्रमा प्रकाशयन्, सुर्यस्य किरणाः विस्फारयन्ति। आकाशे वायुः प्रसरति, पक्षिणः च चरन्ति। वायुस्थले आश्रयदेवं विमानं स्थितं दृश्यते। मम आगमनस्थलं विमानमण्डलम् आसीत्। विमानं उच्चं स्थितं दृश्यते, तत्रास्मिन् विमाने चित्रयन्ति, आशीर्वादप्रदानं करोति। प्रथमं विमानयानसफरं मम चिरवसन्तोत्सवः अस्ति। मम अत्यल्पेन समयेन दूरदेशम् गमनं क्रियते। विमानेन यात्रा अत्यन्तं सुखकरा अस्ति। विमानेन यात्रायाम् उत्कृष्टं अन्नं भोजनं प्रदातुं ग्रहीतुं शक्नोमि। अन्नं स्वादु अस्ति, आहारे विविधाः रुचयः अस्ति। यात्रा समाप्तिकाले, विमानस्थले मम भाग्यचक्रम् भविष्यति। अहं अनुभवं गच्छामि, यथा विमानेन यात्रा महत्वपूर्णा अस्ति, सदा स्मरणीया अस्ति। एवं मम प्रथमं विमानयानसफरं अत्यन्तं आनन्दकरम् आसीत्। विमानेन यात्रा मम जीवनस्य अद्वितीयं स्मृतिः आसीत्। एवं मम आद्य विमानयानसफरं समाप्तम्।

विमानः संसारे एको अत्यन्तं महान् उपकरणं अस्ति। सप्तम् शतके आरभ्य, मानव-समुदायः विमानस्य आविष्कारं चकार। प्राचीनकाले विमानः वायुमार्गेण यात्रां कर्तुं समर्थः अभवत्। तदानीं, विमानः भौतिक-शास्त्रज्ञानं एव नववार्तालापः अभवत्। आधुनिककाले, विमानः वैज्ञानिक-तथा तकनीकी-साधनानि प्रयोगयोग्यानि उपयोगं कुर्वन्ति। आकाशमार्गेण यात्रायाम्, प्राप्तिप्रसाराय तथा राजकीय-अर्थव्यवस्थायां विमानाः महत्त्वं अधिकं प्राप्नुवन्ति। आधुनिकयुगे विमानाः बहुत्वम्, तीव्रताम्, सुरक्षितताम्, तथा अधिकताम् विकसयन्ति। विमानयानस्य स्वच्छतापरिचयो एव अत्यन्तं आवश्यकः अस्ति। तदा, विमानयानं विश्वस्य यात्रासाधनं स्थापयिष्यति, जनसङ्ख्यायाम् वृद्धिं ददाति, तथा पर्यावरणं सुरक्षितं करोति। एवम्, विमानयानं स्वाधीनतां, स्वतन्त्रतां, संस्कृतियोः सम्मानं, सम्बन्धः एव उपजीवयति। तस्याः प्रयोगशीलता, तात्पर्यम्, संस्कृतिविकासः, तथा सामाजिक-आर्थिक-विकासः एव महत्त्वं प्राप्नुवन्ति। अतः, विमानयानस्य विज्ञानं परिपालयनीयमस्ति, सर्वेषां लाभाय एव अधिकतां प्रदाय। विश्वं समृद्धं भविष्यति, यत्र विमानयानस्य विज्ञानं विकासितं स्यात्।

सुग्रीवः वानरराजः सर्वेषाम् पक्षिणां मध्ये एकः अस्ति। स एकः पक्षी तथा सर्वपक्षिणाम् मध्ये सर्वेषु देशेषु सार्वभौमः जातः अस्ति। सुग्रीवः नाम तस्य पक्ष्मानः। सुग्रीवः वानरः सौन्दर्येण अत्यन्तं प्रसिद्धः अस्ति। तस्य शरीरम् अत्यन्तं छविःसंपन्नम् अस्ति। सुग्रीवः अलंकृतकदलीपटलानि भक्षयति अथवा आनन्देन तस्य स्नानम् करोति। सुग्रीवः वानरः बहूनि वृक्षाणि आश्रित्य निवसति। तस्य आत्मबलम् अत्यन्तं उत्कृष्टम् अस्ति। तस्य पक्ष्मानः चतुरः अन्तरंगस्थानि सन्ति। सुग्रीवः वानरः विश्वासम् अत्यन्तं प्रतिष्ठितः अस्ति। तस्य श्रवणम् अत्यन्तं श्रेयस्करम् अस्ति। तस्य प्रभावेन अत्यन्तं अनेकानि वन्यानि विद्यन्ते। सुग्रीवः वानरः परिसरस्य अत्यन्तं स्वच्छः पक्षी अस्ति। सर्वाः प्राणिनः सुग्रीवेण सह आत्मबलेन संरक्षिताः भवन्ति। इत्येतत् सुग्रीववानरस्य लक्षणम्। सुग्रीवः अत्यन्तं उत्कृष्टः पक्षी अस्ति। तस्य विशेषाः गुणाः अत्यन्तं आकर्षकाः अस्ति। अतः सुग्रीववानरः सर्वान् पक्षीन् प्रेमयोग्यः अस्ति।