प्राचीनकाले संसारे वृक्षाः परिपालिताः आसन्। सनातनकालस्य आरोग्यमयस्य परिसरस्य भागा एव ते वृक्षाः आसन्। ये वृक्षाः न होतु: ते व्यक्तय: न जीवन्ति। वृक्षाः प्राणिन: जीवितं प्रदानं कुर्वन्ति। ते सदैव परिसरं निर्मूलयन्ति। प्राचीनकाले ये मनुष्या: वृक्षान् सर्वदा रक्षन्ति ते भूमिं सुखमयं जीवन्ति। पर्यावरण रक्षणं: पर्यावरणं प्रकृतिसमृद्धं भवति यदा वायु: जलं पृथ्वी तेजश्च सर्वेऽपि सदा प्रशान्ता भवन्ति। वृक्षाः प्राणिन: अन्ये सर्वे प्राणिन: जीवनं ददाति। वृक्षाः पृथ्वीं संरक्षन्ति। ते अधिकं वायुशोधनं करोति। विनाशकरणं: क्रमेण वृक्षाः नष्टाः भवन्ति। वन्यजनाः पशुभिश्च निवासं त्यजन्ति। वृक्षभंगेन सर्वा: प्राणिन: विनाशं गच्छन्ति। निवारणं: तस्मात् प्रत्येक: व्यक्ति: वृक्षाः रक्षित्वा पृथ्वीं रक्षेत्। एक व्यक्ति: वृक्षं नित्यं रोपयेत्। अधिकं वृक्षाः रक्षन्तु: तदा पृथ्वी आयुष्मं भवति। सारः: वृक्षाः प्राणिन: पर्यावरणं संरक्षन्ति। पर्यावरणं संरक्ष्यमानं मनुष्याः…

कर्णप्रियः उपवनस्थले विहरन्तः, अतीव शीतजलम् पिबन्तः, सहसा तत्र भूमिषु अभिमुखान् गच्छन्ति। तेषाम् एकम् विशेषं अद्वितीयं भवति – अतीव कण्टकातुराः चरन्ति ते। स एव कर्णप्रियः नाम उपवनस्थले विहरन्तः, कम्बलयुतः, दृढगतिः, सम्पद्यन्ते च। सा एव कम्बलयुतः कमेल:। अत्र स्थले निवसतः कमेलः अतीव आवश्यकं वस्त्रम् भवति। कमेलः एक अतीव उदारः प्राणिः भवति। अन्यानि पशूनि आश्रितान् किंचिद् खादन्ति, किंचिद् भक्षयन्ति, किंचिद् खिद्रयन्ति, परन्तु कमेलः सर्वाणि पशूनि आश्रितवन्तं सम्पूर्णम् अपेक्षते। समुद्रतीरस्थले चरन्तं कमेलं अद्भुतानि कार्याणि करोति। तत्र यानं कर्मणि उपयुक्तं कमेलस्य प्रायो अत्यन्तं प्रियम् अस्ति। उपवनस्थले चरन्तं कमेलं अन्यत्र न दृश्यते। अत्र प्रयाणकाले नानाविधानि भोजनानि सम्प्राप्यन्ते। समुद्रतीरस्थले चरन्तं कमेलं पश्चिमेऽभिप्रयाणं कुर्वन्तं पश्चिमं प्रदेशं गच्छन्तं नगरं च गच्छन्तं अधिकं कर्तुं उपयुज्यं भवति। एषः अतीव उपयोगवान् एव…

गृहनगरे वस्तीत्वात् भूमिकामात्रेण न परिचयाद् विश्वासोऽस्ति। गृहनगरे अनेकेषु लक्षणेषु परिवर्तनं दृश्यते। गृहनगरे जनवितानेऽपि विविधाः साधनानि प्राप्यन्ते, यथा विद्यालयाः, अस्पतालानि, अन्नादिकम्। गृहनगरं जनस्य सङ्ख्यापेक्षया व्याप्तिवान् भवति, यथा गावोऽपि नानाविधाः जनाः निवसन्ति। गृहनगरे जीवने सामाजिकः अभिवृद्धिः भवति, परिस्थितयः जनस्य विविधानि सामाजिकानि कार्याणि कर्माणि च प्रेरयन्ति। गृहनगरे सङ्गणकाः, वाहनानि, सुविधासमृद्धिः, बाजाराणाम् उत्कृष्टता, जनानां विविधाः सांस्कृतिकाः आवासानि, इत्यादयः लक्षणानि दृश्यन्ते। गृहनगरे नगराध्यक्षाणां, प्राणिसंख्यायां, वाणिज्यसंस्थानां, बाजाराणां, विद्यालयाणां, अस्पतालानां, आवासानां, इत्यादीनां प्रसिद्धिः अस्ति। गृहनगरे जीवने चिन्ताविहीनता भवति, तत्त्वज्ञानं, शिक्षाशिक्षा, वाणिज्यकार्याणां सहकारः, अदृष्टसहायता, इत्यादिकं लोकस्य लाभाय उपयुज्यते। गृहनगरे जीवने अनेकाः कष्टाः दृश्यन्ते, यथा यातायातिकव्यवस्था, ध्वन्यावास्तुभेदः, गृहनिवासिनः समुद्रोद्धारः, उद्योगप्रतिष्ठानं, व्यापारनियमानां अनुपालनं, इत्यादयः। गृहनगरं समयसाध्यं आत्मानं समर्पयन्ति, परिस्थितयोऽपि विविधाः भवन्ति, गृहनगरे जनाः आत्मानं समर्पयन्ति, तस्यां अधिकारिण्यां शक्तिः अस्ति। अतः…

वृक्षा: प्राणिनां जीवने अत्यन्त महत्त्वं अस्ति। वृक्षा: अनेकानि लाभानि प्रददाति। ते अकेला प्राणिनां जीवने न केवलं विपश्चितां अपि उपजीवने उपयुज्यन्ते। वृक्षा: वायुप्रदूषणं कमयन्ति च अन्य विषाणां निर्मूलनं करोति। साधारणस्तुद्यानः वृक्षैः अत्यन्त शीतलः भवति। ते अनेकेषु प्राणिषु निवासस्थानानि अद्भुतानि सृजन्ति। वृक्षा: वायुमण्डले अत्यन्त महत्त्वपूर्णम् अभिषिञ्चन्ति। ते प्राणिन: निश्वासनं करोति, प्राणिनां पोषणं करोति, वायुमण्डलं शुद्धयति। वृक्षा: अनेकानि परिसराणि अद्भुतानि सृजन्ति च। वनानि विभिन्नप्रकारा: परिसराणि निर्मितानि भवन्ति। ते अनेकानि प्राणिषु आरामस्थलानि प्रददाति। वृक्षा: प्राणिनां जीवने अत्यन्त महत्त्वं अस्ति। न अन्यानि वस्तूनि जनानां जीवने इत्थम् प्रभवन्ति च। तस्मात् वृक्षा: सर्वोत्तमा: मित्रा: इति प्राज्ञा: वदन्ति।

सर्वे भवन्तु सुखिनः, सर्वे सन्तु निरामयाः।सर्वे भद्राणि पश्यन्तु, मा कश्चिद् दुःखभाग्भवेत्॥ विश्वासः भारतस्य आरोग्ये परमं महत्त्वं अस्ति। न तावत् व्याधिराज्यं, न तावत् समृद्धिराज्यं, न तावत् संस्कृतेः विकासः सम्भवति। यथा व्याधिराज्ये संस्कृतिर्नाश्यति, तथा संस्कृतिराज्ये व्याधयः अपि नाश्यन्ति। सर्वे भारतीयाः निर्मलाः आहारं गृह्णन्तु, निर्मलेन मनसा सह। निर्मला आहारे प्राणिनः स्वस्था भवन्ति, स्वस्थाः परिवाराः, स्वस्थाः समाजाः, स्वस्थो देशः। यथा प्रत्यक्षं दृष्ट्वा आहारस्य शुद्धतां, प्रत्येकः आहारं समयेन संप्रेष्य चिन्तां न कुर्यात्। शुद्धाहारेण सम्पूर्णं शरीरं संयुज्यते, शुद्धाहारेण मनः निर्मलं भवति। योगः भारतीयानां ऐतिहासिकः धनः, सर्वेषां योगानां परमश्चालयः। योगश्चिकित्सायां अत्यन्तं प्रभावशाली भवति। ध्यानः, प्राणायामः, आसनानि, धारणा, यमादयः योगाङ्गानि अनिवार्याणि। योगेन सम्पूर्णं देहं, मनः, आत्मा संयुज्यते। नित्यं व्यायामः भारतीयानां जीवनं सम्पूरणं करोति। व्यायामेन शरीरं सुस्थिरं भवति, मनः…

विश्वे विकसिते विविधानि समाजानि अत्यन्तं विशालः भवन्ति। तत्र समुदायस्य समृद्धिरस्ति यदा तस्य जनसङ्ख्या स्थितिमानं भवति। तदा समाजस्य समृद्धिर्निर्णिता भवति। अतः जनसङ्ख्यानियने अत्यन्तं महत्त्वमस्ति। जनसङ्ख्यानियनं अत्यन्तं आवश्यकमस्ति यदि समाजः स्वस्थः अस्ति च यदि पर्यावरणं सुरक्षितं च भवति। परन्तु विकासाधिक्यां अनेके अभिवृद्धिर्बभूव। अतः जनसङ्ख्यानियनं विभिन्नाः कार्याः योज्याः भवन्ति। जनसङ्ख्यानियनेन प्रथमं प्रज्ञापनं क्रियते। यदि लोकस्य जनसङ्ख्या अत्यधिका भवति च तदा संभाविता विविधाः समस्याः जनिष्यन्ति। यथा भूमिर्नाप्यते, खाद्यसम्पदा नष्टा भवति, औद्योगिकी विपन्ना भवति, आर्थिकव्यवस्था च मन्दा भवति। तदा समाजस्य समृद्धिः परिहार्या भवति। अतः जनसङ्ख्यानियनेन प्रज्ञापनं आवश्यकमस्ति। द्वितीयं, जनसङ्ख्यानियनेन परिचर्चा क्रियते। यदि लोकस्य जनसङ्ख्या विनियन्ति च तदा समाजः उत्कृष्टः स्थितिमानं भवति। जनसङ्ख्यानियनेन नगरस्य साधनभण्डारे विविधं उत्पादनं उत्तमं भवति। परन्तु यदि लोकस्य जनसङ्ख्या अत्यधिका भवति तदा…

सोशल मीडिया अत्यधिक प्राचलितं विषयं वर्तते। अनेकाः जनाः दिनचर्यायां सोशल मीडियायां समयं व्यतीतं कर्तुं प्रेरिताः भवन्ति। एतादृशं साधारणं मीडिया व्यावसायं अतिशयं वृद्धिं गृहीतं च करोति। इतराणां साधारणानां जीवनस्य भागभगः सोशल मीडियाया आलिङ्गनं भवति। सोशल मीडियायां लाभाः विपरीतानि च दृश्यन्ते। एकाग्रतां प्राप्तये अनुप्राणितः तथा समयान्तरं कालं नष्टं कुर्वन्ति। तथा हिताहितानि सन्देशानि व्यवहारिकतां च प्रेरयन्ति। अत्र संवेदनशीलस्य लोकस्य असन्निहिता चिन्ता समुत्पन्ना भवति। सोशल मीडियाया उपयोगे प्रवृत्तानां जनानां मनः विकारं भवति। लालसा, असम्मति, आग्रहादयः भावाः निरन्तरं सामाजिकमीडियायां प्रतिविभज्यन्ते। अतः एते भावाः सहाय्यं करोति या सामाजिकमीडियाया स्थितिः सन्तोषं विधत्ते, या असन्तोषं विधत्ते वा। सोशल मीडियाया उपयोगे निपुणस्य समाजस्य अभिवृद्धिः सम्भवति। समाचारस्य, ज्ञानस्य, विचारस्य च अद्यतने तत्त्वे सम्प्रेषणं तथा प्राप्तिः संभवति। परं व्यक्तिस्वत्वस्य परिचयः, अभिवादनादयः…

विज्ञानं सर्वेषां जीवानां जीवनम् अस्ति। विज्ञानं न तेषां मानवाणां मात्रं नहि, तथापि प्राणिनां समूहस्य स्थितौ तद्योग्यं कार्यं करोति। अस्या अपरिहार्यस्य सत्त्वस्य कारणं तस्य विकासः, ज्ञानस्य विकासः, समृद्धिः च सन्ति। अतः विज्ञानम् एव समस्तं चराचरं जगत् उत्तमं विकस्तुम् अर्हति। तत्र विज्ञानस्य महत्त्वं सर्वेषां सामान्यजीवानां अध्ययने विद्यमानम् अस्ति। अतः अहम् सांस्कृतेन विज्ञानस्य महत्त्वं प्रतिपादयिष्यामि। विज्ञानं सनातनम् अस्ति, यद्यपि युगान्तरेषु विविधविधानि रूपाणि ग्रहाः आदिकं परिवर्तितानि भवन्ति। विज्ञानं प्रकृत्या विकस्तुम् अवश्यं योग्यम् अस्ति, प्रत्यक्षज्ञानं तस्य प्राधान्यम् अपारितो दर्शायति। विज्ञानं न केवलं समुच्चयस्य अध्ययने निहितं अस्ति, तस्य परिणामेन जनाः भविष्यद्विचाराणि अन्विष्यन्ति, स्वतः निर्मितानि यन्त्राणि, उपकरणानि यदि न कार्यक्षमतां प्रदत्तानि भवन्ति तत्र अप्रगतानां क्षमतानां विकासं अनुसरन्ति। विज्ञानं विश्वासस्य, विश्वासः विज्ञानस्य अस्ति। विश्वस्तः तथापि सर्वस्य निश्चितार्थदर्शनस्य प्राप्तये…

संस्कृतभाषायाम् दानस्य प्रधानता अत्यन्तम् महत्त्वपूर्णं अस्ति। भारतीयसमाजे दानं धर्मस्य अभिन्नं अंशम् आचरणीयं स्यात्। दानस्य परिचयः पुराणेषु, धर्मग्रन्थेषु च विद्यते। अत्र दानस्य प्राचीनानां भारतीयानां जीवने प्राधान्यं चर्चितं वर्तते। दानस्य प्रमुखं प्रयोजनं दुःखस्य परिहारः च आसीत्। संसारेषु असन्तुष्टेषु जनेषु दानेन सन्तोषः, सुखं च प्राप्यते। आयुर्विद्या यशः पुत्राः पशूनां च रक्षणं सर्वम् अस्माभिः दानस्य प्रतिष्ठापन्नं मान्यते। वैदिकानां समये, दानं यज्ञश्च त्रयोवेदीयकर्माणि अवाप्नोति। यज्ञो वा धर्मः, यज्ञश्च धनम् आचरणीयः। अत्र यज्ञस्य अभावे लोकः प्रलीयते। एवं, धर्मपत्नी, गुरुकुलं, ब्राह्मणान्, विद्यायां, वैद्यम्, गौः, भूमिः इत्यादीनि यो ददाति स भवति स्वर्गकामः। रामायणे च दानस्य महत्त्वम् प्रतिपादितम् अस्ति। श्रीरामः लक्ष्मणं प्रविष्टवान् अयोध्यां अपि, वने च सर्वान् अपि वस्त्राणि ददौ। दशरथपुत्रस्य धर्मः अतीव उच्चैः परिपाल्यते। महाभारते च कुण्टीनाम् दानस्य…