साधारणतः, बाल गंगाधर तिलक जयंती उत्सवे संस्कृते प्रवदितम् अनुच्छेदं भाषितुं प्रेरयितुं च समर्थः। भारतीय इतिहासे, तिलकः अत्यन्तम् महान् प्रज्ञात्मकाः आक्रान्तुः। अस्य विचारधारा, उदारशीलता च सर्वदा प्रेरकाः आसन्। तिलकस्य जन्म: जुलै २३, १८५६ इति। तस्य जीवने सामाजिकं स्थानं दीर्घकालं प्राप्तं अस्ति। तिलकः भारतीया: स्वातंत्र्यसंग्रामे अहम् भूमिकां गृहीतवान्। तस्य प्रेरणायाः भारतीया: स्वातंत्र्यसंग्रामे सफलतां लभन्ति। तस्य योजना: ‘स्वराज्यं त्यागेन न मुच्यते’ इति अस्ति। तिलकस्य अत्यन्तम् महत्त्वं स्वातंत्र्यसंग्रामे प्रकटं भवति। अस्य अहमिक्षा, साहसम् च सर्वदा प्रेरणायुक्ता आसन्। अस्य जीवने अनेके विपणित्वं दृश्यते। तिलकस्य अद्वितीयं योगदानं स्वातंत्र्यसंग्रामे सर्वदा स्मर्यते। तस्य प्रेरणायाः भारतीया: स्वातंत्र्यसंग्रामे सफलतां लभन्ति। तिलकस्य योजना: ‘स्वराज्यं त्यागेन न मुच्यते’ इति अत्यन्तम् महत्त्वपूर्णा आस्ते। भारतीयाः तिलकस्य जीवनं सर्वदा नमन्ति। इत्यादि।

मातृदिनम् अस्माकं एक विशिष्टं दिनम् अस्ति, ज्येष्ठामहामातृभ्यां समर्पितः। अद्य तस्य समर्पणाय स्मृतिपूर्वकं एकं भाषणं करोमि। अथ प्रारम्भः। विश्वेषां जीवनानि यथा चलन्ति, तथा मातृभावनायाः अनन्तं उत्साहं उत्पादयन्ति। ताः मातॄणां स्थानं अतिप्रियं अस्ति। एतासां सदा स्मरणीयाः, सर्वदा सेवनीयाः। मातॄणां प्रेम अपूर्वं, तेषां स्वागतं समर्थं न कश्चित् वर्णयितुम्। प्रतिदिनं तासां विनयस्नेहपूर्णं सेवनं कर्तव्यं भवति। मातृभावनायाः परं महत्त्वं अस्ति। तासु सदा विश्वासः, तासां स्पर्शे तासां शब्दे तासां स्नेहे प्रतिष्ठितः अस्ति। तस्याः अभावे न जीवनं सम्भवति। अत्र समाप्तिः। समस्तः सज्जनाः, आज मातृदिने, हृदयेन स्मरितव्यम् अस्ति कि माता यथा एव देवी, तथा माता स्वीयानां प्रेमभरितानां ह्रदयानां स्वीयानां सन्तापानां स्मृत्यर्थं पर्याप्ता स्त्रियाम् अस्ति। माता हि अहं, माता हि जगतः प्रणेत्री। तस्याः स्मृतिः सदैव स्थिता भवतु। धन्यवादः।

सुप्रभातम्। आदित्याय नमः। सभायां सर्वेभ्यः सुस्वागतमस्तु। आज्ञापयामि गणेशाय नमः। प्रिय मित्राः, आचार्याः, अतीत-अगत-वर्तमानकाल-परिचिताः एव सर्वे। आज्ञापयामि गणेश चतुर्थ्याम् उपस्थिताः सर्वे। गणपति, विघ्नहर्ता, विद्यार्थि-बुद्धि-विवर्धनकरः च, आपत्काले सर्वजनेभ्यः सहायकरः च, यो अन्यत्र तत्र च स्थितः सर्वासु दिक्षु विजयी भवतु। गणेश चतुर्थ्यां नानाप्रकारैः पूजाक्रियाभिः, मन्त्रैः, गानैः सह सन्तुष्टः सर्वान् कारयतु। आत्मविशेषेण गणपतिं पूजयित्वा, आशीर्वादं प्राप्नोति। यो यः कुर्वति यो यो बुद्धिं प्राप्नोति यः यो विद्यां यो यो धनं यो यो विजयी भवति, तं तं गणेशं पूजयामि। गणपतिं पूजयित्वा नानाप्रकारैः नैवेद्यैः, धूपैः, दीपैः, मोदकैः, फलैः, पुष्पैः, धनैः च समर्पयामि। गणेशः सर्वाणि कार्याणि सिद्धयन्ति इति मन्यते। तस्मात् गणेशपूजां सविधिवत् कुर्वीत। गणपति बप्पा मोरया! गणेशचतुर्थियां सखा सर्वजनानां भवतु। धन्यवादः।

सर्वेभ्यः नमः। आचार्यवर्याः, सदाचार्याः, अभिज्ञानार्थिनः, सर्वेभ्यः सज्जनेभ्यः, नमः। गणेश चतुर्थ्यां, महोत्सवे, आगमनं कृत्वा, अहम यः, आत्मनं प्रस्तुतुमिच्छामि, भाषणेन। प्रियमित्राः, श्रद्धायाः सहिताः, श्रुत्वा तत्र गणेश चतुर्थ्यां, कथां श्रोणुध्वम्। गणेशः, प्रथमं पुत्रः प्रशान्तस्य ऋद्धयः जातः। तस्य प्रसन्नं चेतनं दृष्ट्वा, देवानां राजा वरुणः तपः समाप्य, स्वर्गे राज्यं प्राप्तवान्। तेन राज्ञा प्रियकामः प्रिया यत्र समीपं तिष्ठति। तस्मात् गणेशस्य एकदन्तः नाम भवति। तस्य पुत्रः गणेशो नाम्ना जातः। तस्य विग्रहे एकदन्तो नाम यत्र सदा स्थानं गतः। एकदन्तः प्राचीनकाले राजा स्वर्गे राज्यमधिष्ठातुमिच्छन्, सर्वेषां देवतानां प्रधानतमः आसीत्। गणेशः सदा प्रसन्नमुखः आसीत्। यः सर्वजगतामुच्छादयन्, सर्वदुःखनिवृत्तये, तस्य आशीर्वादेन जगत् सुखं प्राप्नोति। गणेशस्य एकदन्तस्य विग्रहे, सर्वशक्तिमतां स्थानं भवति। तस्य सर्वजगतां पालनं कृत्वा, आस्तिकधर्मस्य स्थापनाय, सर्वेषां विघ्नानि नाशयन्नित्यं सन्ततमुपास्यते। गणेश चतुर्थ्यां, भक्तानां…

सुप्रभातम्। आदित्याय विद्महे गणेशाय धीमहि।तन्नो गणेश प्रचोदयात्। प्रियतमे सततं पूज्यमानाय गणाध्यक्षाय, विघ्नहराय विघ्ननाशकाय, वक्रतुण्डाय नमः। सदा सर्वदा सुखकारकाय, दूर्वादिगनपतये नमः। सर्वारिसर्वजनसर्वमङ्गलसर्वकारणसर्वदेवात्मकाय नमः। गणेशचतुर्थ्यां महोत्सवं समर्पयामि। प्रिय भगवान गणेश, त्वया हि निमित्तेन सर्वं सुखं भवति। त्वं सर्वाणि विघ्नानि नाशयसि, त्वया हि सर्वं सिद्ध्यति। आप हमें बुद्धि, शक्ति, और समर्पण की दृष्टि प्रदान करते हैं। गणेश चतुर्थी हमारे जीवन में खुशियों और समृद्धि की शुरुआत है। इस महोत्सव के दिन हम आपकी पूजा और अर्चना करते हैं, और आपकी कृपा से हमारे जीवन में समस्त विघ्नों का नाश होता है। गणपति बप्पा मोरया! हम आपकी आशीर्वाद से सदा प्रेरित रहें और सफलता की प्राप्ति में सफल हों। वंदे गणपतिं भवगणेश्वरं, वंदे भूतकृतं…

सम्मान्यतः प्राचीने भारते, अनेके हिन्दू धर्मानुयायिनः विभिन्ने देवतायाः पूजां कुर्वन्ति। तेषां मध्ये गणपतिः एकः अत्यन्त प्रसिद्धः देवता अस्ति। तस्य उपासना विशेषरूपेण भारते एकदिने गणेश चतुर्थ्यां भवति, ज्ञाते हि तत्र दिने गणेश अवतरितः भगवान् आपत्तिविनाशनाय इति। गणेश चतुर्थ्यां यो भारतीयः पूजयेत्, स धन्यः, भाग्यशाली च भवति। गणेशस्य रूपम्, गुणाः, और योग्यताः अत्यन्त प्रशंसनीयाः आसन्ति। गजाननः, एकदन्तः, विघ्नेश्वरः, वक्रतुण्डः, विनायकः इत्यादी गणपतेः नामानि सर्वेषां अभिवादनानि च अस्ति। गणेशस्य रूपम् आकारशीलं अस्ति, एकदन्तः वक्रतुण्डः च भगवान् विशेषतः विचारितुं योग्यः इति मन्यन्ते। गजाननस्य रूपम् हठेन विकसति, एकदन्तस्य रूपम् आत्मसंयमे समर्थतां प्रदर्शयति, वक्रतुण्डस्य रूपम् प्रवृत्तिनिवृत्तिप्रधानताम् अनुकरोति। इत्येते गणपतेः रूपाणि विद्यन्ति, जीवने प्रत्येके क्षणे गुणानुसारं आदर्शानि साधयन्ति। गणेशस्य एकदन्तत्वे निहितं अर्थं जानन्ति विद्वांसः – एकदन्तो ध्वस्तकायः…

बसंतपञ्चम्यां भाषणं (Speech on Basant Panchami in Sanskrit): प्रिय सम्मान्यजनाः, आचार्यगणः, अध्यापकगणः च, सर्वेभ्यः नमः। सुस्वागतं विद्यालये अस्मिन् सुंदरे समीपवर्तिनि नगरे। आज अहम् आपके समक्ष बसंतपञ्चम्याः विषये संस्कृते भाषणं प्रस्तुतयिष्यामि। बसंतपञ्चमि भारतस्य एकः उत्कृष्टः पर्वः हृदये निवेशितः अस्ति। यः वसन्तस्य प्रारंभे प्रतिवर्षे आसीत्, स वसन्तकुसुमाभिः, हरितपद्माभिः, बहुमान्यतरुभिः, चन्दनपुष्पैः सञ्चन्नः सर्वः समृद्धिं प्राप्नोति। वसन्ते तु मासि शुक्लपक्षे पञ्चम्यां भाग्यशाली यः जनः सरस्वतीदेवीं आराधयति, तस्य सर्वशास्त्राणि च आसीत्, सर्वाणि विद्यासु समृद्धिर्भवति। यस्मात् एव बसंतपञ्चम्यां यह दिनः सरस्वतीदेवीः पूज्यते, तस्मिन् दिने शाला, विद्यालय, एकाग्रता इत्यादिना विशेषं महत्त्वपूर्णं परिगण्यते। सरस्वतीदेवीः विद्यास्य देवता अस्ति। सा सरस्वती या सरस्वा वा, ताम् अहम् सरस्वतीम् इति प्रणमामि। या सरस्वतीः नाम द्वितीयां विश्वे भुवनानि धायन्ति, तां सरस्वतीं आराधयामि। वसन्ते…

सर्वेभ्यः नमः। प्रियं सखायः, प्रियं सख्यः, आचार्यः, और सर्वेभ्यः विद्यार्थिभ्यः। आस्तु। आज आमस्य उपस्थिता अस्मिन सभे, आशीर्वादमुपहरति, आदर्शः संस्कृतसंस्कृतायाः सङ्ग्रहे विद्यायाम्। अद्य दिने हम बसंतपञ्चम्याः उत्सवे प्रतिभाति, एकः भारतीयः पर्वः, ज्ञानस्य, कलायाः, और सरस्वत्याः आराधनाय। बसंतपञ्चम्यां, वसन्तसमये, सुर्यः उत्तिष्ठति, सर्वं जगति प्रभोदयात्। समयस्य योग्यताया उपलब्ध्या च, सर्वेभ्यः वसन्तराजस्य स्वागतं कुर्वामः। बसंतपञ्चम्याः वसन्तस्य प्रारंभः, विद्यायाः आरंभः, और सरस्वत्याः पूजा। यदा वसन्तः आरम्भते, तदा बसंतपञ्चम्यां भारते पूर्वगामिनः नृत्यनृत्यन्तरं आचरन्ति। युवतीः वसन्तवस्त्राणि परिधाय च सुन्दरं नृत्यन्ति, युवकाः वीणावादन्ति च। बसंतपञ्चम्यां विद्यायाम् आरम्भः, गुरुपूजा, शिक्षकानुष्ठानं च प्रदर्शनीयं भवति। युवा विद्यार्थिनः प्रशिक्षणं गृह्यन्ति, आत्मविकासाय च प्रयत्नं कुर्वन्ति। विद्यायाम् आरम्भे, सरस्वत्याः पूजा करोमहि, उपहास्य नः सरस्वती देवी, विद्यां ददाति, श्रेयस्करी भवति। बसंतपञ्चम्यां, सरस्वतीदेव्याः आराधना कुर्वन्ति विद्यार्थिनः,…