तस्मात् संस्कृतभाषया चित्रपटस्य समाजे प्रभावः प्रस्तुतः अस्ति। अस्मिन् निबन्धे चित्रपटस्य समाजे प्रभावं संस्कृतभाषया वर्णयिष्ये। चित्रपटः समाजं प्रभावयति अस्मिन् क्षेत्रे धार्मिकस्य, सामाजिकस्य, साहित्यिकस्य, विज्ञानिकस्य च विषयेषु। प्रत्येके चित्रपटे नानाविधानि अनुक्रमणानि, उत्कृष्टवाद्यत, रचनायाः विषयाः, नायकाः, नायिकाः, नायिकानां भावाः, संगीतः, गीतानि, सामर्थ्यञ्च परिदृश्यन्ते। धार्मिके विषये चित्रपटः वेदान्तः, पुराणानि, रामायणम्, महाभारतम्, भगवद्गीता इत्यादिनां विषयान् प्रस्तुतयति एव च प्राचीनस्य संस्कृतस्य संस्कृतस्य भारतीयस्य धर्मस्य सारभूतानि सिद्धान्तान् प्रतिष्ठापयति। सामाजिके विषये चित्रपटः भारतीयस्य समाजस्य अनेकानि अन्यानि सामाजिकानि विषयानि प्रस्तुतयति। यदि सामाजिकस्य भेदः, पराधीनता, सामर्थ्यञ्च सामाजिकाः प्रधानव्यवस्थापिकाः वा विभिन्नः स्त्रीपुरुषयोः समाजः, उत्तमशिक्षणं, उत्तमजनसंख्या, नगरसेवायाः प्रस्तुतिः चित्रपटेन कृता भवति। साहित्यिके विषये चित्रपटः कवितानि, कथानि, नाटकानि, ग्रन्थानि च प्रस्तुतयति अन्यतमः स्वातन्त्र्यञ्च कल्पयति। विज्ञानिके विषये चित्रपटः विज्ञानस्य प्रगतिं, नवीनतां च विविधकार्याणि प्रस्तुतयति।…

बालविवाहः नातिशयं अनुचितः। इयं प्रथा समाजस्य अत्यन्तं क्रूरा च दुरात्मनां च प्रवृत्तिः। बालानां विवाहः युवकानां आत्मनः विकासं विघ्नाय करोति। बालविवाहः समाजस्य स्थितिं अत्यन्तं अशक्तं करोति, यथा शिक्षा, स्वास्थ्यं, आरोग्यं च। बालविवाहे तस्मिन् आसते दारिद्र्यं, अन्धकारः, अज्ञानं, अनर्था इत्येवं दुष्प्रभावाः निरन्तरं वर्धन्ते। प्रतिबद्धानां आत्मविकासस्य प्रतिकूलानि परिणामानि भवन्ति। तस्मात् बालविवाहे प्रतिषेधः आवश्यकः। बालानां आत्मविकासस्य प्राथमिकतः विद्या, शिक्षा, आरोग्यं च प्रदानं च आवश्यकं भवेत्। अतः समाजः बालविवाहे प्रतिषेधः सदा स्मरणीयः भविष्यति। बालविवाहः कथं रोक्यते? स्त्रीपुंसयोः समानाः अधिकाराः अवधारणीयाः। बालानां शिक्षणं, स्त्रियः आत्मनः स्वतन्त्रता, पुंसः योग्यता च समाजस्य बालविवाहे प्रतिषेधनीयाः कार्याः। शिक्षिताः, सम्पन्नाः, समाजस्य विकासे सहकारिणः सज्जिता भवन्ति। अस्मिन् प्रयत्ने समाजः सम्पूर्णतया एकान्तम् उत्तमं निर्मार्गं प्रविशेत्। बालविवाहे प्रतिषेधे यथा वृद्धिः, तथा समाजस्य उत्थानं सदा…

प्राचीनकाले मनुष्यानां समाजे चित्रचलनं एकं महत्त्वपूर्णं भूमिकां आचक्रे। चित्रचलनस्य प्रभावेन राष्ट्रस्य साहित्यं, कला, समाजशास्त्रं, धर्मशास्त्रं, चित्रकला, संगीतं च सञ्चालितं जातम्। नाटकानि, उपनाटकानि च चित्रचलनस्य प्रभावेन सामाजिकस्य परिदृश्यस्य चित्रणं कृतं भवति। चित्रचलनं समाजस्य दर्शनं, आचारं, विचारं, संस्कृतिं प्रवर्तयति। तथा मनोवैज्ञानिकपरिशीलने चित्रचलनस्य प्रभावोऽपि महत्त्वपूर्णः। चित्रचलने मनुष्यानां भावनाशक्तिः प्राबल्यं प्रदर्शयति। अथवा द्वैतम्, अद्वैतम्, विशिष्टाद्वैतमित्याद्याः तात्त्विकधाराः प्रकटीकरोति। चित्रचलने मनोरञ्जनाय अतिशयात्मिका शक्तिः अस्ति। चित्रचलनं च धर्मानुसारणं, परम्परानुसारणं, प्रतिभानं, विचित्रकरणं, विनोदं च करोति। आज्ञाचलनस्य प्रभावेन राजनीतिं, सामाजिकं, आर्थिकं जीवनं परिवर्तयति। एवं चित्रचलनं लोकस्य प्रगतिं, शिक्षणं, सामूहिकत्वं, तत्त्वज्ञानं, आत्मविश्वासं, धर्मशास्त्रं, सामाजिकसञ्चारं, लोकसेवां, शारीरिकं, मानसिकं च स्वास्थ्यं विकसयति। एतेषां प्रभावात् समाजः सदैव परिवर्तमानः भवति।

बालविवाहः भारते एकः गम्भीरः समस्या अस्ति। बालविवाहः अत्यन्तं अनुचितः एव विधानात्मकः एव अस्ति। एषः समस्या समाजस्य विकासस्य अवरोधः भवति। विवाहः समाजस्य एकमेव अत्यन्तं महत्त्वं वहति। अतः बालविवाहे समस्या भवति, एवं एषा समस्या समाजस्य अवरोधः भवति। नवजातस्य बालस्य विवाहः प्रतिबन्ध्यते। बालविवाहः क्लेशमयः एव अस्ति। बालिकानां आत्मस्थितिः, शिक्षणस्य अभावः, रोगाणां प्रसारः, जीवनस्य अनुभवविहीनता, स्वतन्त्रताभङ्गः च बालविवाहस्य क्लेशाः अस्ति। विवाहस्य आयुर्द्रोहः च अस्ति। बालिकानां शारीरिकस्य तथा मानसिकस्य स्वास्थ्यानां आयुर्द्रोहः भवति। भारते, बालविवाहे प्रतिबन्धकर्म क्रियते। भारतीयो विवाहस्य उचित्या अनुष्ठानं कुर्वन्ति। एषः विषयः वैदिकाः आचार्याः, समाजजनाः, सरकारः समाधानाय उत्सुकाः अस्ति। बालविवाहे निर्मूलनं अधिकारिभ्यः सहयोगाय आवश्यकः एव अस्ति। शिक्षणं, आरोग्यसेवा, आत्मनिरीक्षणम् इत्यादयः कार्याः क्रियन्ते। धार्मिकाः, सामाजिकाः, आर्थिकाः प्रयत्नाः यथोचिताः क्रियन्ते। समाजस्य एवं सरकारस्य सहकार्येण, बालविवाहः पूर्णं…

चंद्रशेखर आज़ादः भारतस्य वीरः राष्ट्रनायकश्च सन्नः। तस्य जन्म विलुप्ते प्राचीनकाले क्रिष्णजन्मभूमौ, उत्तरप्रदेशराज्ये आसीत्। विद्यालये विद्या प्राप्य, तस्य उद्धारणे निरतः आसीत्। तस्य नाम आज़ादः अस्ति, स च आज़ादवादार्थे प्रयुक्तः समये। यदा अस्मिन्न् युवावस्थायाम् आसीत्, तदा तस्य भारतस्य स्वतन्त्रतायाः इच्छा सन्निदधत्। तदा सर्वेषां भारतीयानां मुक्तिकामः सन्तुष्टः अस्ति। आज़ादस्य स्वतन्त्रतायाः प्रतिसन्धिः यथा तथा रहस्यवादप्रवर्तकत्वमपि आसीत्। सरकारे प्रतिष्ठापयितुं अयमाज़ादः धैर्यवान् आसीत्। एवं चंद्रशेखर आज़ादः वीर्यवान्, उत्कृष्टबुद्धिमान् च सन्निविष्टः आसीत्। तस्य प्रेरणात्मकाः विचाराः, तस्य नैतिकता च सर्वदा परिपूर्णा आसीत्। आज़ादस्य प्रतिभा च विशेषतः समरक्षणे तस्य भारतस्य स्वतन्त्रतायाः निर्वाहे च सहायका आसीत्। चंद्रशेखरः आज़ादः स्वातंत्र्यसंग्रामे पराक्रमवान्, उत्साही, स्वाधीनतायाः प्रति अभिमानी आसीत्। तस्य आदर्शः च भारतमाता, उन्नतिः च सर्वेषां प्रति देशभक्तिरपि आसीत्। अतः चंद्रशेखरः आज़ादः भारतीयानां हृदये…

सार्वजनिकस्थले यानयाने स्थापिते, विभिन्नानि साधनानि अस्ति, एकं गतिशीलं वाहनं यद्यपि भिन्नतया परिचितं भवति, तथापि अस्यां अनित्यत्वे लोके सचिवन्तमं प्रकृतिः परिचिता। तद्यथा रेल, बस, रथादयः अपि। चतुर्थकृतः वाहनं पश्चिमयोर्व्यापारिकानि स्थानानि सम्प्राप्तुं प्रवेशयितुं यान्यान्यसामर्थ्यं दृष्ट्वा चिरविरामेण गुणसम्पन्नया तथापि प्रयुक्ति तानि पुनःपुनः। तद्यथा भारतेऽपि सार्वजनिक रोड्डोयाने राजमार्गानि निर्मितानि विविधप्रकाराणि वाहनानि प्रवर्तमानानि च प्रचलितानि भवन्ति। प्रस्तुतकार्ये अन्यत्र न विचिन्त्यते, समयकाले दुर्युक्तं यन्त्रगतं बहिर्यानमानमान्यत्र स्थित्यन्तराणि क्रमेण प्रदर्शयितुं प्रतिपदं स्वस्थानमुपाधाय यथासुखमभियानं च समापन्नं कृत्वा स्वाधीनस्थानं प्रत्युपक्रमणायोग्यं सम्बोधितवान्। आयानं कुर्वाणो यन्त्रगतमन्यत्रापि स्थापितमासीत्। यन्त्रे चिह्नितं प्रतिपदं प्रयुक्तवान् यातयामयोपाधानं सम्बोध्य क्षणार्धमात्रं प्रयाणं संपन्नं कृत्वा यातन्तां व्यवस्थापयामास। तत्रायतनक्षेत्रं गत्वा प्रत्यक्षं दृष्ट्वा च यान्तान्निरीक्ष्य निक्षिप्यापि तस्यानुव्रज्यासीत्। ततः तस्मिन्नन्तरे काले क्षणात्क्षणात्प्रत्यनीक्रम्य यानवाहनाय तत्रैव निक्षिप्तं वस्त्रं धारयामास। तद्यात्रितवस्त्रप्रकरणे यातयामोऽस्य तत्रैव क्षिप्तोऽपि तन्निरीक्ष्य अनिरीक्षितोऽपि…

वाणिज्यम् (Market) संस्कृते एकं अत्यन्त प्राचीनं शब्दमस्ति। यद्यपि तस्य समयानुसारं विविधाः अर्थाः विभिन्नेषु कालेषु अभिवर्तनीयाः अभूवन्, तथापि वाणिज्यस्य मूलस्थानं सदा संविदितमस्ति। वाणिज्यस्य सर्वश्रेष्ठः परिचयः अस्ति, वह एकः तथा साधारणः स्थानः योग्यानां वस्तूनां विक्रयाय तथा क्रयाय च समाजे परिपालने लक्ष्यं लब्ध्वा तेषु व्यापारः क्रियते। वाणिज्यस्य आधारभूतम् अर्थशास्त्रं एवास्ति, यत्र अनेकधा श्रेणीभेदः, दर्शनानां समयानुसारं परिवर्तनम्, लाभालभ्योः समयानुसारं प्राथमिकतायाः परिवर्तनं, इत्यादिभिः प्रकारैः अध्ययनमस्ति। वाणिज्यम् एकः समाजस्य प्रमुखाङ्गमस्ति। यदि समाजः एकः अच्छिन्नः नास्ति, तदा वाणिज्यं प्रचलितं नास्ति। अत्र समाजव्यवस्थापकानां योगदानं तथा सामाजिकविकासस्य एके मुख्यकर्तारः वाणिज्याय समर्थाः भवन्ति। वाणिज्यस्य अभिवृद्धिः सामाजिकं एवानुकरणमस्ति। वाणिज्यम् न केवलं वस्तूनां विक्रयाय क्रयाय च समर्थं भवति, अपितु एवं तद्यन्त्रम् समाजस्य अर्थिकविकासाय योग्यं साधनमस्ति। वाणिज्यस्य प्राचीनतमं उदाहरणं भारते सौभिकायां अस्ति, यत्र…