भारतस्य सैन्यं बहुधा शास्त्रविद्याम्, धैर्यं, शक्तिं च अभ्युद्यतं सन्ति। सर्वेषां सैन्यसेनाध्यक्षः भारतीयसेनापतिः अस्ति। सैन्यस्य आद्यं लक्ष्यं भारतीयसंस्कृतौ सर्वे लोकाः समर्थं संरक्षणं प्राप्तुं कारयन्ति। भारतीयसेना अतीव बलशाली एव अस्ति एवं च संयुक्तानां बालिष्ठ्यमपि प्रदर्शयति। सैन्यस्य शिक्षा विभिन्नानां क्षेत्राणाम् शिक्षागुरुभिः प्रदत्ता जाति। ते शूराः, पराक्रान्ताः, दृढ़व्रताः च सन्ति। सैन्यधर्मं धृत्वा भारतीयसेना सर्वदा लोकानां संरक्षणं करोति। भारतीयसेनाया नैपुण्यं अत्यन्तं विशिष्टं च भवति। तासां विभिन्नक्रियाः समृद्धिमापन्ति। तासु प्रथमं नाविका, वायुसेना, भूतलसेना च अस्ति। इतरे सेनाध्यक्षाः, निदेशकाः, योधाः, अन्ध्यः च सन्ति। भारतीयसेनाया उत्कृष्टं योधधर्मं विद्यमानमस्ति। तेषां धैर्यं, पराक्रमं, वीरत्वं च अत्यधिकं भवति। भारतीयसेना सर्वदा राष्ट्रस्य संरक्षणं करोति एवं अन्येषामपि राष्ट्राणां सहाय्यं करोति। अत्र लघुप्रयोगः क्रियते। जय हिन्द!

जगतः एकस्य पवित्रस्य दिनस्य नाम मातृदिनमस्ति। एषः दिनः मातृभक्तिपूर्वकं मातृणां मातृत्वं स्मरणीयं करोति। अस्मिन् दिने पुत्राः-पुत्रीणः समाजः मातृणां कृतज्ञतां प्रकटयन्ति, उन्हें सम्मानित करोति च। मातृ एव स्त्रीणां परमं आदरणीया, शक्तिशालिनी, प्रेमान्विता च भवति। सा न केवलं जन्मदात्री, बद्धूनां जीवने परमं सहाय्यं करोति। तस्या अद्वितीयस्य तेजः विस्तारं न किञ्चित् असम्भवं। मातृभक्तिः भारतीयसमाजे सामाजिकं, धार्मिकं च महत्त्वं प्राप्तवती। समाजस्य सदानन्दमयतायाः प्राप्तिसाधनं यदि किञ्चित् अभ्युपेयते, तदा सा मातृणां पूजा, मातृस्मरणं च, तद्विषये अद्वितीया साधना भवति। संस्कृतभाषायाम् मातृणां स्तुतिरेव अद्य महत्त्वपूर्णा वर्तते। समाजाध्ययने च स्त्रीणां परमं स्थानं दत्तम्, तस्याः उत्तमस्थाने सांस्कृतभाषा अध्ययनं च नित्यं वर्तते। मातृदिने सर्वे जनाः स्वस्य मातृणां आदरं व्यक्त्वा, सा तेजः, प्रेमान्वितता, परिपूर्णतां प्रति आभिनन्दन्ति। एतत् समाजस्य वैशिष्ट्यं, प्रेमसम्बन्धः, शक्तिः, संघात्मकता,…

क्रिकेटं खेलः भारतस्य एकः प्रमुखस्य खेलः अस्ति। तस्य उत्पत्तिः इंग्लैण्डेषु आसीत्। समये एके सेनापतयः अपेक्षितं दैनिकमण्डलस्य अन्य खेलान्यभिषिक्तवन्तः क्रिकेटेन केलयामासुः। तत्र गेटबल्लों अथवा गेटास् अस्य खेलस्य अग्रप्राणिनः केन्द्रीयः आसन्। गेटबल्लः दो आधारभूतः अस्ति – गेटा च बल्लः च। एतैः साधारणैः क्रिकेटगेटास्तद्-यथायोग्यं जगति अवलोकयितुं योज्याः आसन्। क्रिकेटं एकस्मिन् आवदनस्य पाठ्यक्रमे स्थानं प्राप्नोति एव। तद्रूपेण, शालायां स्थिते विद्यार्थिनः क्रिकेटेन सह आनन्दानुभवः अस्ति। यह क्रिकेटखेलना शारीरिकशिक्षायाः अतीव महत्त्वम् अस्ति। इदं क्रिकेटखेलनं न केवलं बलम्, दक्षताम् च सभ्यतां अनुसर्जति। अत अधिकतरं विद्यालयानां पाठ्यक्रमेषु तस्य प्राध्यापकाः तस्य अभ्यासाय महत्त्वम् ददृशुः। क्रिकेटस्य खेलस्य अभ्यासेन स्वस्तिकारः प्रतियोगितासु भागः ग्रहीतव्यः। एषः प्रतियोगितासु सह धैर्यं, सङ्गणक्षमता च विकस्यते। यथा नित्यस्य अभ्यासस्य सह संगणक्षमता विकस्यते, तथा क्रिकेटे अभ्यसनेन धैर्यमपि विकस्यति।…

विज्ञानं प्राचीनकाले मानवस्य जीवने निरन्तरं प्रभावशालिनी अस्ति। संसारे सर्वेषां जीवने प्रेरकः एव विज्ञानः अस्ति। यद्यपि विज्ञानं विभिन्न शाखागतं सर्वत्र अपेक्षितं न भवति, तथापि तत्र तत्र प्रतिष्ठानं दृढीकृतं भवति। विज्ञानं प्रकृते आशीर्वादः अस्ति, येन वायुः प्रदूषणं निर्मूलितं, रोगाणां चिकित्सा समर्थिता, ऊर्जा संसाधने सहायता, नवीनतम तथा श्रेष्ठतम यानानां निर्माणं च भवति। यदि हाँ, तदा विज्ञानं परमप्रयोजनकारी अस्ति। तथापि, विज्ञानस्य उपयोगे अपशुभं भी दृश्यते। यथा, आणविकीय युद्धाः, परमाणुबम्बाधरणं, विनाशकारिणी यन्त्रप्रणालीः इत्यादयः। तानि सर्वेषां नुकसानानि सृष्टानि भवन्ति। तस्मात्, विज्ञानं विवादात्मकं अस्ति। परंतु तत्र उपयोगप्रधानं अस्ति। यदि तादृशं विज्ञानं अतिशयः न कृतः, तदा मनुष्यजीवने वैराग्यं, सम्प्रेक्षाविरहः इत्यादयः सन्ति। अतः, विज्ञानं आशीर्वादः अथवा अपशुभः? उत्तरं तत्रयोः संयोगे आवश्यकः। यद्यपि विज्ञानं अशुभं भी अस्ति, तथापि तत्र अतिशयात्…

अतीप्राचीनः उर्जास्रोतांसि जीवनस्य अभिनवस्य विषये प्रस्तावयामि। तानि उपयोगितुं प्राचीनानां मनुष्याणां संस्कृतभाषया लेखयितुं समर्थं सन्ति। प्राचीनेषु कालेषु, प्राकृतिके अपि उर्जास्रोतांसि उपयोगितुं प्रचुरं भवन्ति चिन्तनीयानि अभवन्। वायु, अग्निः, जलम् इत्यादी प्राचीनानां उपयोगितां विशिष्टैः विध्या अनुगच्छन्तः, परन्तु आधुनिकः विज्ञानशास्त्रः एतानि उपयोगितुं नवीनानि उर्जास्रोतांसि प्रत्यधिक्षन्तः। अद्य, समये आधुनिकः मानवः तत्समस्याः अतिक्रम्य, परिस्थितियां सुरक्षितुं उपायानि आविष्करोति। परमं धनवान् विद्युत् उपयोगं व्यापाराय उपयोगिन्याम् उपलभ्यते। प्राचीनानां उपयोगितुं अन्तरंगज्ञानं सार्थक्यम्, एतानि नवीनानि उपयोगानि नानुपयुज्यन्ते। साधारणतया, नौ अतीप्राचीनाः उर्जास्रोतांसि अन्वेषणीयानि सन्ति। सूर्य तेजो यथा, वायुसंचारः यथा, पवनपरिचलनं यथा, जलप्रवाहः यथा, भूमिसंचारः यथा, अत्र सर्वे अन्ये अपि अतीप्राचीनाः उर्जास्रोतांसि अस्ति। उदाहरणार्थं, जलप्रवाहस्य प्रचलने जलवायव ऊर्जा प्राप्ता अभवत्। परन्तु, आधुनिकः विज्ञानशास्त्रः जलप्रवाहानं उपयोगं विकसयन्, विद्युत् उत्पन्नं करोति। तस्य सहायेन, विद्युत् गृहपाठालयेषु,…

कमलं वृक्षं सर्वेषाम् वृक्षाणाम् अत्यन्तं श्रेष्ठं भवति। तस्य पुष्पम् विशेषतः अद्भुतं च रमणीयं अस्ति। भारतीये धर्म दर्शने, कमलपुष्पम् अत्यन्तं प्रसिद्धम् अस्ति। संस्कृतभाषयाम् ‘कमल’ इत्येव नाम अस्ति। कमलस्य विशेषतः द्वे गुणे अत्यन्तं प्रशस्ते अस्ति। प्रथमं, यथा कमलस्य अपवादरहितत्वम्। कमलपुष्पस्य पाठनेन यो अपवादं प्राप्नोति सः सर्वदा अद्वेष्टः भवति। द्वितीयं, कमलस्य अध्यवसायात्मकत्वम्। कमलपुष्पस्य अध्यवसायवान् प्रतिभावान् सदा प्राप्नोति। भारतीये संस्कृतसाहित्ये, कमलं अद्भुतम् पुष्पम् उपमानं अद्यवस्य दर्शितम् अस्ति। संस्कृते कमलपुष्पं स्वभावे पद्मपत्रजः अस्ति, अत एव पद्माक्षः इति व्यवहारः अपि अत्यन्तं प्रसिद्धः अस्ति। कमलस्य अनेकः रूपाणि अस्ति। अतः विभिन्नविभागान्तर्गतं एक एव कमलपुष्पं विभज्य सर्वेषाम् लोकेषु अद्भुतम् च वैभवम् प्रदर्शयति। समाप्ते, कमलपुष्पं अत्यन्तं महत्त्वं समये समये प्राप्नोति। अतः सर्वे लोकाः कमलं प्रेम्यं च अद्भुतं च आदर्शं मान्यन्ते।

प्राकृतिकापदार्थाः जनानां जीवने प्रभवन्ति। ते जनानां समृद्धिं वा अपवृद्धिं वा कारयन्ति। प्राकृतिकविपद् एवं एकः प्राकृतिकापदार्थः अस्ति, जिस्तु तत्र अज्ञातवायु, भूकम्प, बाढ़, भूगर्भिक विस्फोट, जलप्रलय इत्यादयः सन्ति। ते प्राकृतिकविपदः अस्माभिः अनुभूयन्ते। तत्र प्राकृतिकविपदाः सदा अज्ञाताः भवन्ति। ते अविनाशिनी चित्रा अस्ति, ज्ञाता च अज्ञाता च प्राकृतिकविपदा: अस्ति। उदाहरणार्थं, भूकम्प अज्ञातवायुः अस्ति, तथा अज्ञातवायु अज्ञातवायुः अस्ति। तेषां समूहं उद्भूतं प्राकृतिकविपदं अभिवदन्ति। प्राकृतिकविपदानां प्रमुखाः कारणाः कालः, यथाकालिकाहेतवः, तेजोमयवातावरणविपरीता: च। प्राकृतिकविपदानां परिणामानि सङ्ग्रामाणि भवन्ति। ते जनानां जीवने परिणामान्यस्माभिः विचार्य विचिन्त्य यथासंभवं परिहर्तव्यानि योजनानि कर्तव्यानि च सन्ति। प्राकृतिकविपदाः जनानां जीवने प्रकोपः, परिणामानि च प्रदर्शयन्ति। ते जनानां जीवने भयं, आलस्यं, आशंसा च उत्पद्यन्ति। प्राकृतिकविपदाः नानाविधाः भवन्ति। उदाहरणार्थं, भूकम्पः भूमिविस्फोटः, जलप्रलयः, भूगर्भिक विस्फोटः, तेजोमयी तण्डवः च प्राकृतिकविपदाः अस्माकं…