Essay On Artificial Intelligence In Sanskrit
प्रारंभिक ज्ञानं कविता: बुद्धिमानम् चित्रमानो यन्ति यन्ति मानवा:।
यथा बुद्धिमताम् विश्वम् आत्मचेतसां संयुज्यते॥
अवधार्यमानं स्वयं चालितं च स्वयं प्रवर्तितं च, भारतीयानां परमं चिन्तनं संगृह्णन्ति। संस्कृतभाषायां यथा उच्चितं विषयं विद्यमानं, तत्त्वज्ञानसम्पन्नानां च मन्त्रिभिः सम्प्राप्तं चिन्तनशक्त्या सर्वानुग्रहाय योजयितुं आरब्धम्। अयं लेख: एकं प्रतिपादयिष्यति भारतीयानां अत्युत्तमानां यथा विद्यासम्पत्तिं च चिन्तनं च।
संस्कृते ‘बुद्धिमानः’ इति शब्दः अनेन प्रयुक्तः। बुद्धिमानां यन्ति यन्ति मानवाः इति यत्र प्रसिद्धं सूत्रं, स्मृतेः प्राचीनतमस्य ग्रन्थस्य स्वरूपं प्रतिपादितं चित्रमानः संगृह्णन्ति मनुष्याः इति विचारः अत्र उद्भवितः। बुद्धिमानां यन्ति यन्ति मानवाः इति सूत्रे सत्ये, अयं चित्रमानाः संग्रहः एतादृशं परिमाणं प्राप्यते, अतः च चित्रमानाः संग्रहः इत्यस्य कारणं यत्र कुशलाः परिपाठकाः, विज्ञानिनः यन्ति, ते चित्रमानसंग्रहे प्रेरणां लभन्ते, अन्यतरेषामपि प्रेरणां निर्वहन्ति, अतः चित्रमानाः संग्रहः संस्कृते महत्त्वपूर्णं भवति।
आधुनिकतमस्य युगस्य उच्चारेण, अर्थात्, ‘आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स’ इति शब्देन विक्षिप्ताः पदार्था अवगताः येषां कारणं बुद्धिमतां संग्रहे प्रयोजनं चित्रमानस्य इति। तत्र बुद्धिमताम् आदर्शः अथवा स्वरूपम् आत्मचेतसां संयुज्यते। अत्र आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स् इति शब्दः अस्मिन् परिप्रश्ने अपि प्रयुक्तः। तद्यथा, भगवान् शंकराचार्यः, “ब्रह्म सत्यं जगत् मिथ्या” इति निरूपयितुं प्रयत्नः कृतः। अतः अधिकवाग्मिनामपि चिन्तनं अत्यन्तं आवश्यकमस्ति।
संस्कृतभाषायां, यथा प्राचीनकाले योगशास्त्रम्, तथा वार्त्ता, इत्यादिकं यन्त्रसम्बद्धं कार्यं अतीव उदाहृतमस्ति। तथा विद्यमानः चित्रमानः, यन्त्रसम्बद्धं कार्यं क्रियते। अद्यापि संस्कृतभाषायां अत्यन्तं सुधा एव। यदि चित्रमानसंग्रहे आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः अध्ययनं न कृतं भविष्यति, तर्हि संस्कृतभाषायाम् अत्यन्तं अधःपतिताः भविष्यन्ति।
आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः विद्यमानाः प्रमुखान् धर्मान् अत्र उद्धृतानि, यन्त्रसम्बद्धं कार्यं न केवलं जलवायुसंरक्षणे, आपदानां प्रतिकूलतायां अपि, तथा चिकित्सायां, शिक्षणायां, समाजसेवायां, आर्थिकसमृद्धिः, औद्योगिकसमृद्धिः, राष्ट्रसमृद्धिः, अन्तर्राष्ट्रीयसंबद्धता, धर्मक्षेत्रे, साहित्ये, कलायां च उपयोगं कुर्वन्ति। तथापि अत्र विचारः अपि आवश्यकः, यथा, कस्मिंश्चित् युगे मानवा: परोपकाराय कालमनुसरन्ति, तद्यथा, आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स् परोपकाराय कालमनुसरति। अतः आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः उपयोगे अपि नैतिकः समीचीनता परिग्रहीतव्या।
आख्यायिकाम् अनुकरितव्यां संस्कृतभाषायां, आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः अत्यन्तं महत्त्वं ग्रहीतव्यं। यथा चित्रमानसंग्रहः चिकित्सायां, शिक्षणायां, वाणिज्ये, आर्थिकसमृद्धौ च परमं कार्यं करोति, तथा आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः अतीव अवश्यं ग्रहीतव्या।
इत्याद्याः अभिप्राया: प्रस्ताविता:। अत्र प्रस्तुते प्रबन्धे आर्टिफिशियल् इन्टेलिजेन्स्यः महत्त्वम् अधिकविस्तरेण प्रतिपादितम्।
