Shri Ganesha Essay In Sanskrit

श्रीगणेशाय नमः

गजाननं वक्रतुण्डं चतुर्थं विकटेभ्यः।
अविघ्नराजं धृतराष्ट्रं पुण्डरीकाक्षं त्रिनेत्रम्॥

संस्कृत निबंधः – श्री गणेशः

प्रस्तावना:
विघ्नहर्ता श्रीगणेशः, आदित्यवर्णो वक्रतुण्डः, गजाननः, एकदन्ती, लम्बोदरः, विनायकः – इत्यादिनामानि यथा विविधनामवलिभिः शोभन्ते। भारतीयसंस्कृतेऽस्मिन् अपूर्वदैवतं श्रीगणेशं यः जनाः पूजयन्ति, तेन यो विघ्नानि निवारयति, तं वन्दे सुर्यवर्णम्।

श्रीगणेशः प्रमुखं देवतानां पुत्रः एकपुत्रोऽसौ। तस्य जननी पार्वती देवी, पिता शिवः भगवान्। शिवः पार्वत्या सह सुमुखीं जात्वा, तत्र बहुशो देवताः समुत्पन्नाः। तदा एकदन्तिर्नाम गणेशः उत्पन्नः।

श्रीगणेशस्य रूपं विचित्रं स्यात्। तेन यः सर्वजगतां निग्रहं कुरुते, स गणेशाख्यः। तस्य रूपं वक्रतुण्डं चतुर्थं विकटेभ्यः अविघ्नराजं धृतराष्ट्रं पुण्डरीकाक्षं त्रिनेत्रमिति। वक्रतुण्डः – वक्रम् अस्ति तुण्डं यस्य सः, योऽसौ वक्रतुण्डः। वक्रतुण्डोऽसौ सङ्गतिमयोऽसौ विघ्नेन प्रमुच्यते।

श्रीगणेशस्य शिरोऽस्ति गजाननं इत्यपि भारतीयानां विशेषप्रियम्। गजः अस्य शिरः इति गजाननम्। गजाननः समृद्धिं प्रददाति।

एकदन्ती – एकं दन्तं यस्य सः। एकदन्ती यः श्रीगणेशस्य विशेषनाम। एकदन्तिः सर्वविघ्नहर्ता इति प्रसिद्धः।

लम्बोदरः – लम्बः अस्य ऊरुः दरः इति लम्बोदरः। एकदन्तिः, गजाननः, वक्रतुण्डः, इत्यादीनामनुपूर्व्यं लम्बोदरः श्रीगणेशः।

विनायकः – विनायकोऽसौ यस्मिन् विघ्ने नास्ति सः। एकदन्तिर्विघ्ने नास्ति इति प्रसिद्धिः।

त्रिनेत्रः – त्रयः इति त्रिनेत्रः। श्रीगणेशः त्रिनेत्रः, त्रयाणि नेत्राणि अस्य।

श्रीगणेशस्य अवतारविशेषः अस्ति। तस्य जननं पार्वत्यां भगवान् शिवः समर्थयामास। तदा पार्वती देवी पुत्रमपेक्षत वरमिति। तथा क्रुद्धं वक्षः कम्पयन्तं शिवः पार्वत्यै तस्मै एकदन्तं दत्त्वा अनेन पुत्रेण भूत्वा सम्पूज्यते।

श्रीगणेशस्य पूजा विशेषेण भारतीयानां संस्कृतेऽवध्या। श्रीगणेशस्य पूजा प्रारब्धं तस्य शुभकारी।

समाप्तिः:
श्रीगणेशः एकदन्ती वक्रतुण्डः गजाननः, विघ्नहर्ता इति विविधनामानां विविधरूपाणां समर्थनं करोति। आपत्तिं नाशयन्, अध्यात्मज्ञानं प्रददाति च भगवान् श्रीगणेशः। तस्य पूजा सर्वारम्भे सुकुमार्तयोः समर्पयिता जाति।

अस्तु।